IPCC AR6 Raporu: “Climate Change 2021: The Physical Science Basis”
IPCC (Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli), Birleşmiş Milletler’in (BM) iki ayrı kuruluşu olan Dünya Meteoroloji Örgütü ve BM Çevre Programı tarafından kurulmuştur. 1988’de kurulan panelin en önemli amacı iklim değişikliği konusunda yapılan bilimsel araştırmaları değerlendirmek ve hükümetlere güvenilir bilgiler sağlamaktır. IPCC, her 5 – 6 yılda bir oldukça kapsamlı (uzunluğu binlerce sayfayı bulabilen) raporlar hazırlar ve yayınlar. Değerlendirme Raporu (AR – Assessment Report) adı verilen bu raporlardan 6’ncısı (AR6) 2021 yılında yayınlandı. En büyük küresel çevre problemlerinden biri olan iklim değişikliğine dair çok önemli güncel bilgilerin, tespitlerin ve çözüm önerilerinin yer aldığı rapor, hükümetlerin ve kurumların çevre politikaları için büyük önem taşıyor. Şimdi bu rapora bir göz atalım.
Rapor temel olarak dört ana başlıktan oluşuyor ve her başlık altında iklim değişikliğiyle doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi olan konular ele alınarak birtakım bilimsel tespitler yapılıyor. Bu başlıklar ve ilgili tespitler şu şekilde:
- İklimin Mevcut Durumu
AR5’ten bu yana, gözleme dayalı tahminlerdeki gelişmeler ve paleoiklim arşivlerinden alınan bilgiler, iklim sisteminin her bir bileşeninin ve bugüne kadarki değişikliklerinin kapsamlı bir görünümünü sağlıyor. Yeni iklim modeli simülasyonları, yeni analizler ve birden fazla kanıt çizgisini birleştiren yöntemler, hava ve iklim aşırılıkları da dahil olmak üzere daha geniş bir iklim değişkenleri yelpazesi üzerindeki insan etkisinin daha iyi anlaşılmasını sağlıyor. Bu bölüm boyunca ele alınan zaman periyotları, gözlemsel ürünlerin, paleoiklim arşivlerinin ve hakemli çalışmaların sonuçlarına bağlıdır.
- İnsan etkisinin atmosferi, okyanusu ve toprağın sıcaklığını artırdığı kesin bir gerçektir. Atmosferde, okyanusta, kriyosferde ve biyosferde yaygın ve hızlı değişimler meydana gelmiştir.
- Bir bütün olarak iklim sistemindeki son değişikliklerin ölçeği ve iklim sisteminin birçok yönünün mevcut hali, yüzyıllardan binlerce yıla kadar eşi görülmemiş durumdadır.
- İnsan kaynaklı iklim değişikliği daha şimdiden dünyanın her bölgesinde birçok hava ve iklim uç noktasını etkiliyor. Sıcak hava dalgaları, yoğun yağışlar, kuraklıklar ve tropik kasırgalar gibi aşırı uçlarda gözlemlenen değişikliklerin ve özellikle bunların insan etkisine atfedilmesinin kanıtı, AR5’ten bu yana güçlenmiştir.
- İklim süreçleri, paleoiklim kanıtları ve iklim sisteminin artan radyoaktif zorlamaya tepkisi hakkındaki iyileştirilmiş bilgiler, AR5’e kıyasla daha dar bir aralıkla 3°C’lik bir denge iklim duyarlılığının en iyi tahminini veriyor.
- İklimin Olası Geleceği
AR5’te değerlendirildiğinden daha geniş bir sera gazı (GHG), arazi kullanımı ve hava kirletici geleceğine yönelik iklim tepkisini araştırmak için bu rapor boyunca bir dizi beş yeni açıklayıcı emisyon senaryosu tutarlı bir şekilde değerlendirildi. Bu senaryo seti, iklim sistemindeki değişikliklerin iklim modeli projeksiyonlarını yönlendiriyor. Bu projeksiyonlar, güneş aktivitesini ve yanardağlardan gelen zemin zorlamasını açıklıyor. 21. yüzyıla ilişkin sonuçlar, aksi belirtilmedikçe, 1850 – 1900’a göre kısa vadeli (2021 – 2040), orta vadeli (2041 – 2060) ve uzun vadeli (2081 – 2100) için verilmiştir.
- Küresel yüzey sıcaklığı, dikkate alınan tüm emisyon senaryoları altında en azından yüzyılın ortalarına kadar artmaya devam edecek. Önümüzdeki yıllarda CO2 ve diğer sera gazı emisyonlarında derin azalmalar olmazsa, 21. yüzyılda 1,5°C ve 2°C’lik küresel ısınma değerlerinin aşılması bekleniyor.
- İklim sistemindeki birçok değişiklik, artan küresel ısınmayla doğrudan ilişkili olarak daha da büyüyor. Bunlar, aşırı sıcakların, deniz ısı dalgalarının ve yoğun yağışların, bazı bölgelerdeki tarımsal ve ekolojik kuraklıkların ve yoğun tropik kasırgalaron oranındaki artışların yanı sıra Arktik deniz buzu, kar örtüsü ve permafrosttaki azalmaları da içeriyor.
- Devam eden küresel ısınmanın, değişkenliği, küresel muson yağışları ve ıslak ve kuru olayların şiddeti dahil olmak üzere küresel su döngüsünü daha da yoğunlaştırması bekleniyor.
- Artan CO2 emisyonlarına sahip senaryolarda, okyanus ve karadaki karbon yutaklarının atmosferdeki CO2 birikimini yavaşlatmada daha az etkili olacağı tahmin ediliyor.
- Geçmişteki ve gelecekteki sera gazı emisyonlarından kaynaklanan birçok değişiklik, özellikle okyanus, buz tabakaları ve küresel deniz seviyesindeki değişiklikler, yüzyıllardan bin yıllara kadar geri döndürülemez düzeyde olacak.
- Risk Değerlendirmesi ve Bölgesel Uyum için İklim Bilgileri
Fiziksel iklim bilgisi, iklim sisteminin insan etkisi, doğal etkenler ve iç değişkenlik arasındaki etkileşime nasıl tepki verdiğini ele alır. Düşük olasılıklı, yüksek etkili sonuçlar dahil olmak üzere iklim tepkisi ve olası sonuçların aralığı hakkında bilgi, iklim hizmetleri, yani iklimle ilgili risklerin değerlendirilmesi ve uyum planlaması hakkında yapılan çalışmalarla ilgilidir. Küresel, bölgesel ve yerel ölçeklerdeki fiziksel iklim bilgileri, gözlemsel ürünler, iklim modeli çıktıları ve özel tespitler dahil olmak üzere çok sayıda kanıt sonucunda üretilmiştir.
- Doğal itici güçler ve iç değişkenlik, özellikle bölgesel ölçeklerde ve kısa vadede, asırlık küresel ısınma üzerinde çok az etki ile insan kaynaklı değişiklikleri hafifletecektir. Bu azalmaların, tüm olası değişikliklerin planlanmasında dikkate alınması önemlidir.
- Daha fazla küresel ısınmayla birlikte, her bölgenin iklimsel etki faktörlerinde giderek artan bir şekilde eşzamanlı ve çoklu değişiklikler yaşayacağı öngörülüyor. Çeşitli iklimsel etki faktörlerindeki değişiklikler, 2°C’de, 1.5°C’lik küresel ısınmaya kıyasla daha yaygın ve/veya daha yüksek ısınma seviyeleri için belirgin olacaktır.
- Buz tabakasının çökmesi, ani okyanus sirkülasyonu değişiklikleri, bazı bileşik aşırı hava olayları ve tahmin edilen ısınma aralığından çok daha büyük ısınma miktarı gibi düşük olasılıklı sonuçlar göz ardı edilemez ve risk değerlendirmesinin bir parçasıdır.
- İklim Değişikliğinin Sınırlandırılması
AR5’ten bu yana, kalan karbon bütçelerine ilişkin tahminler, güncellenmiş kanıtlar ve birden fazla kanıt satırından elde edilen sonuçların entegrasyonu ile iyileştirilmiştir. Çeşitli varsayımların iklim ve hava kirliliği projeksiyonları üzerindeki etkilerini tutarlı bir şekilde değerlendirmek için senaryolarda gelecekteki olası hava kirliliği kontrolleri yelpazesi kullanılıyor. Emisyon azaltımlarına verilen iklim tepkilerinin, iç değişkenlik ve doğal etkenlere verilen tepkiler de dahil olmak üzere, doğal iklim değişkenliğinin üzerinde ne zaman fark edilebilir hale geleceğini belirleme kabiliyeti yeni bir gelişme olarak değerlendirilebilir.
- Fizik bilimi perspektifinden bakıldığında, insan kaynaklı küresel ısınmayı belirli bir seviyede sınırlamak, kümülatif CO2 emisyonlarının sınırlandırılmasını, en az net sıfır CO2 emisyonuna ulaşılmasını ve diğer sera gazı emisyonlarında güçlü azalmalar olmasını gerektiriyor. CH4 emisyonlarındaki güçlü, hızlı ve sürekli azalmalar, azalan aerosol kirliliğinden kaynaklanan ısınma etkisini de sınırlayacak ve hava kalitesini iyileştirecektir.
- Çok düşük veya düşük GHG emisyonlu senaryolar, yüksek ve çok yüksek GHG emisyon senaryolarına göre, yıllar içinde sera gazı ve aerosol konsantrasyonları ve hava kalitesi üzerinde fark edilebilir etkilere yol açacaktır. Bu zıt senaryolar altında, küresel yüzey sıcaklığı eğilimlerindeki fark edilebilir değişiklikler, yaklaşık 20 yıl içinde ve diğer birçok iklimsel etki faktörü için daha uzun zaman dilimlerinde doğal değişkenlikten ortaya çıkmaya başlayacaktır.
