Kaynak geri kazanımı, yeni ürünlere dönüştürülebilen veya fosil yakıtlara alternatif enerji olarak kullanılabilen atıklardan malzemeleri ayırma faaliyetleridir. Mümkün olduğunca fazla atığın çöp sahasından uzaklaştırılması amacıyla gerçekleştirilmektedir. Kaynak geri kazanımı (resource recovery) atıksız ve daha sürdürülebilir bir gelecek sağlamak için dünya çapında benimsenen önemli bir hedefin bir parçasıdır.
Kaynak geri kazanımı, atıkları girdi malzemesi olarak kullanarak yeni değerli ürünler üretmeyi amaçlayan bir modeldir. Burada amaç, üretilen atık miktarını ve dolayısıyla depolama alanı ihtiyacını azaltmak ve atıklardan oluşturulan değerleri en iyi şekilde değerlendirmektir. Kaynak geri kazanımı, üretim sürecinde hammadde kullanma ihtiyacını azaltmakta ve/veya geciktirmektedir. Belediye katı atıklarında, inşaat ve yıkım atıklarında, ticari atıklarda ve endüstriyel atıklarda bulunan malzemeler, yeni malzeme ve ürünlerin üretimi için kaynakların geri kazanılmasında kullanılabilmektedir. Plastik, kağıt, alüminyum, cam ve metaller, atık olarak kullanıldığında değer üretebilecek malzemelerden bazılarıdır.
Kaynak geri kazanımı, atık yönetimi konseptinden çok daha geniş bir anlam ifade etmektedir. Bu yöntem, doğal kaynaklara duyulan ihtiyacı azaltırken atık üretimini de en aza indirmektedir. Malzeme ve ürünlerin dayanıklılık, yeniden kullanım, onarılabilirlik, yeniden üretim ve geri dönüşüm için daha sürdürülebilir şekilde tasarlanmasını sağlamaktadır.
Geri Kazanım ile Geri Dönüşüm Arasındaki Fark
Bir maddenin yaşam döngüsü ve tedarik zinciri süreci, atık aşaması ile sona ermektedir. Atık genellikle bir kişi ya da kurumun attığı, atmak istediği ya da atması gereken malzemelerdir. Geri kazanım süreci, maddenin bu atıktan geri kazanılmasına odaklanmaktadır. Atık malzemelerin atık olmaktan çıktığı yerde, maddelerin yeni bir yaşam döngüsü başlamaktadır. Bu nedenle, geri kazanımı aslında yeni bir üretim sürecinin başlaması ile eşdeğer olarak kabul edebiliriz.
Geri dönüşüm, atık malzemelerin orijinal amacıyla veya başka amaçlarla çeşitli ürünlere, malzemelere veya maddelere dönüştürülmek suretiyle yeniden işlendiği herhangi bir geri kazanım işlemi anlamına gelir. Organik malzemenin yeniden işlenmesini de içermektedir; fakat enerji geri kazanımını ve yakıt olarak veya geri doldurma işlemleri için kullanılacak malzemeler için yeniden işlenme süreçlerini içermemektedir. Geri kazanım, fabrikalarda veya daha geniş bir ekonomik süreçte, belirli bir işlevi yerine getirmek için kullanılacak olan diğer malzemelerin değiştirilmesi veya bu işlevi yerine getirmek için hazırlanan atıkların temel sonucu olarak yararlı bir amaca hizmet eden işlemleri tanımlamaktadır. Dolayısıyla geri dönüşüm ve geri kazanım arasındaki temel fark, nihai ürünün “ürün, malzeme veya madde” ve “yararlı bir amaca hizmet eden atık” olarak tanımlanmasıdır.
Kaynak Geri Kazanımı ve Sürdürülebilirlik
Kaynak geri kazanımı, bir işletmenin çevre yönetimini sürdürme kabiliyetinde ve yetkinliğinde çok önemli bir bileşendir. Şirketler, her yıl çevresel verimliliklerini iyileştirmeye teşvik edilmektedir. Bunu yapmanın en önemli yollarından biri, şirketlerin atık yönetimi sisteminden kaynak geri kazanım sistemine dönüş yapmasını sağlamaktır. Bunun için işletmelerdeki tüm cam, yemek atıkları, kağıt ve karton, plastik şişeler vb gibi malzemeler değerlendirilebilir.
Kaynak yönetimi alanında eğitim ve farkındalık, küresel bir kaynak yönetimi perspektifinden giderek daha fazla önem kazanmaktadır. Yerel, bölgesel ve küresel hava kirliliği; toksik atıkların birikmesi ve bilinçsizce dağıtılması; ormanların, toprağın ve su kaynaklarının kontrolsüz bir şekilde tüketilmesi; ozon tabakasının incelmesi ve sera gazlarının salınımı;
- insanların ve binlerce diğer canlı türünün varlığını,
- gezegenimizin bütünlüğünü ve biyolojik çeşitliliğini,
- ulusların güvenliğini ve
- gelecek nesillerin mirasını tehdit etmektedir.
Tüm bu sorunların önüne geçmek için sürdürülebilirlik farkındalığının artmasına; sürdürülebilir faaliyetler için de kaynak geri kazanımı gibi uzun vadede güvenilir, tutarlı; çevresel, sosyal ve ekonomik anlamda sürdürülebilir yöntemlere ihtiyaç vardır.
Kaynak Geri Kazanımına Örnekler
- Cep telefonlarından ve elektronik cihazlardan değerli metallerin ve diğer değerli malzemelerin çıkarılması
- Azot, fosfor ve potasyum gibi gübreleme maddelerinin kanalizasyondan ayrılması
- Atık sudan suyun çekilerek sisteme temiz, içilebilir sıvı olarak geri verilmesi
- Kanalizasyonda yetişen alglerden biyodizel üretimi
- Oksijen yokluğunda atıkların parçalanmasından salınan biyo-gaz yoluyla yakıt hücrelerine güç sağlamak
- İçinde bulunan teller için kabloların ve diğer elektrikli ekipmanların değerlendirilmesi
- Endüstriyel işlemler sonucunda su yollarına sıcak giren atık sudan ısının geri kazanılması
- Bahçeleri, tarım alanlarını ve belediye projelerini gübreleyebilecek kompost oluşturmak için kağıt, bitki maddesi, yiyecek artıkları ve diğer organik malzemeleri kullanmak
- Atık eşyalardan elde edilen bileşenler ile bozulan ya da işlevini yitiren elektronik cihazları, ev aletlerini, mutfak gereçlerini vs yeniden çalışır hale getirmek