Kullanılabilirlik / Usability

ByDilek Aşan
Aralık 16, 2020
No Comments

Kullanılabilirlik en kısa ve basit anlamıyla kullanım kolaylığı olarak tanımlanabilir. İnsan yapısı ürünlerin kolay kullanılması ya da kullanım öğreniminin kolaylıkla sağlanması gibi unsurları kapsamaktadır. Yüksek kullanılabilirlik oranı ürünün verimi ile doğrudan bağlantılıdır. Kullanıcının amacına ulaşması yani ürünü kolay bir şekilde kullanabilmesi dolaylı yoldan memnuniyeti de getirecektir. Bu durum da karşılıkla fayda sağlayacaktır. Müşteri memnuniyeti talebi artıracak, kurum ya da kuruluşa olan güven de bununla birlikte paralel olarak artacaktır. Kullanıcının, belli bir işi, öğrenmeyi veya kullanırken rahatsız edici detaylarla karşılaşmamasını ve daha az vakit harcamasını da sağlar. Ayrıca kullanımı kolay ve verimli ürün, ürün sahibi kişi ya da kurumun bilinirliğini artıracak ya da görünür olmasını sağlayacaktır.

ISO ise kullanılabilirliğin tanımını daha geniş almıştır. Buna göre; belirli bir kullanıcı kitlesi tarafından bir ürünün bazı amaç ve önceden belirlenmiş koşullar dahilinde etkin, verimli ve memnuniyet elde edilecek şekilde kullanılabilmesi anlamını taşır.

Kullanılabilirlik hakkında daha detaylı bilgiye ulaşmak, fikir danışmak ve herhangi bir adım atmak için Taksim Danışmanlık ile iletişime geçilmelidir.

Kullanılabilirlik İlkeleri

Kullanılabilirlik ilkeleri temel olarak beş başlık altında toplanmaktadır. Bu başlıklar ve içerikleri ile ilgili kısa bilgiler aşağıda verilmiştir.

Öğrenilebilirlik

Sistemin ne kadar kolay öğrenilebildiği ile alakalı bir ilkedir.

Verimlilik

Öğrenilen sistemin ne kadar verimli kullanılabildiği ile ilgili ilkedir.

Hatırlanabilirlik

Sistem kullanımının akılda kalıcılığı ile ilgili bir ilkedir. Ne kadar süre kullanılmadığının bir önemi yoktur.

Hatalar

Düşük kullanıcı hatası ve bu hataların oranı ile ilgili ilkedir. Aynı zamanda bu ilke hata yapıldığında geri dönülebilmeyi de kapsamaktadır.

Memnuniyet

Tamamen kullanıcılar ile alakalı bir ilkedir. Sistem kullanımından ne kadar memnun oldukları, tatmin olup olmadıkları, olumlu ya da olumsuz düşünceleri içerir.

Kullanılabilirlik Testleri

İlk yapılması gereken teste başlamadan önce bir ara yüz belirlemek olmalıdır. Devamında ölçüm araçları hazır edilmelidir. Bu ölçüm araçlarına; hedef kitle, görevler ya da anket gibi örnekler verilebilir. Test süreci bu aşamadan sonra başlar. Başlangıç olarak yapılması gerekenlerin bilgisi kullanıcıya verilir. Bu bilgiler tek tek bir bütün halinde verilmelidir. Kullanıcı ile ilgili veriler kaydedilir. Bu veriler; görevlerin başarılı olup olmadığı, test esnasında geçen süre, hata sayısı gibi ölçütleri kapsamaktadır. Test esnasında kullanıcın fikrini, yorumunu ve düşüncelerini öğrenmek testin süreci için önemlidir. Bu yönteme geri bildirim adı verilmektedir. Böylece kullanıcı ara yüzle ilgili gördüğü eksiklik ve yeterlilikleri belirtir. Bu da testi yapana ve teste her açıdan fayda sağlar. Test sonunda kullanıcının memnuniyeti ile ilgili bilgi alınır. Bu test süreci için gereklidir. Bazı ek araçların kullanımı testi yapan kişinin daha iyi bir analiz yapmasına yardımcı olmaktadır. Örnek olarak göz izleme cihazı kullanımı verilebilir. Bu sayede ara yüz kullanılırken kullanıcının eğilimleri de ölçülmüş olur. Göz izleme cihazı ile kullanıcının nereye, ne kadar süre boyunca baktığı, ara yüzün hangi kısımlarına odaklandığı ve dikkat dağılımı belirlenir. Tüm bilgiler toparlanarak bir veri haline getirilir ve son olarak rapor hazırlanır.

Kullanılabilirliğin ölçülmesi adına birden fazla ve farklı test yapılabilmektedir. Bu testler aşağıda listelenmiştir.

Online Göz İzleme Testi

Kullanıcının ekranın hangi kısmına ne kadar baktığına dair bilgi toplamak amaçlı yapılan işlemdir. Bu sayede dikkat çekmesi gereken öğeler en çok bakılan noktalara yerleştirilebilir.

Mouse Hareketi ve Tıklama Haritası Testi

Kullanıcının mouse hareketlerinin ortalamasına bakılır ve bu sayede tasarım iyileştirilir.

Laboratuvar Testleri

Laboratuvar ortamında, testi yapan kişi tarafından kullanıcının incelenmesini kapsar.

Geri Bildirim Testleri

Kullanıcılar ürün hakkındaki yorumlarını belirterek geliştirme ve iyileştirmeye katkı sağlarlar. Bu aşamada kullanıcı objektifliği önem arz etmektedir.

Modere Edilen Online Kullanıcı Testi

Uzaktan test yöntemidir. Kullanıcılar testi yapan kişi tarafından uzaktan yönlendirilmekte ve kontrol edilmektedir.

Modere Edilmeyen Online Kullanıcı Testi

Modere edilmeyen online kullanıcı testinin, modere edilen online kullanıcı testinden farkı daha önceden oluşturulmuş senaryoların kullanıcı tarafından adım adım uygulanmasıdır. Yukarıdaki madde gibi bir yönlendirme söz konusu değildir.