Bir ürünün hammadde olarak çıkarılıp bertaraf edilmesine kadar geçen tüm süreçteki toplam çevresel etkisi LCA yaşam döngüsü analizi ile hesaplanmaktadır. LCA yaşam döngüsü analizi bir ürün, hizmet ya da proses ile ilgili tüm üretim, işleme, depolama, nakliye, satış, kullanım, atık hale gelme, geri dönüştürme ve bertaraf edilme gibi adımları kapsamaktadır. Bu adımların her birinde doğrudan ya da dolaylı olarak oluşan çevresel etkilerin hesaplanması, ölçülmesi ve raporlanması LCA yaşam döngüsü analizi ile yapılmaktadır.
LCA yaşam döngüsü analizi, bir ürünün yaşamı boyunca kullandığı su, enerji ve hammadde gibi kaynakları; katı ve sıvı atıklar, arazi kullanımı, ana ve yan ürünler, sera gazı emisyonları, ekolojik ayak izi vb gibi çıktıları ve sonuçları ele almaktadır. Günümüzde büyük ya da küçük birçok marka, kurumsal sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk yaklaşımının bir gereği olarak bu analizi gerçekleştirmektedir. Bu bağlamda, öncelikle sistem sınırları belirlenmekte, daha sonra envanter analizi yapılmaktadır. Bir sonraki adımda etki değerlendirmesi çalışması ile söz konusu ürünün çevresel etkileri hesaplanmaktadır. Son adımda ise bu etkiler değerlendirilmekte, yorumlanmakta ve belirsizlik analizleri yapılmaktadır.
LCA Yaşam Döngüsü Analizi Standartları
LCA yaşam döngüsü analizinde kullanılan iki önemli standart mevcuttur:
- ISO 14040:2006 – Çevre yönetimi – Yaşam döngüsü değerlendirmesi – İlkeler ve çerçeve
- ISO 14044:2006 – Çevre yönetimi – Yaşam döngüsü değerlendirmesi – Gereksinimler ve yönergeler
Bu standartlar, LCA yaşam döngüsü analizine ilişkin temelde şu konu başlıklarına ilişkin açıklamalar içermektedir:
- LCA’nın amacı ve kapsamı
- Yaşam döngüsü envanter analizi (LCI)
- Yaşam döngüsü etki değerlendirmesi (LCIA)
- Yaşam döngüsü yorumlama aşaması
- LCA’nın raporlanması ve gözden geçirilmesi
- LCA’nın sınırlamaları
- LCA aşamaları arasındaki ilişki
- Değer seçeneklerinin ve isteğe bağlı öğelerin kullanım koşulları
LCA Yaşam Döngüsü Analizi Nasıl Yapılır?
LCA’nın sistem sınırı ve ayrıntı düzeyi, çalışmanın konusuna ve amaçlanan kullanımına bağlıdır. LCA’nın derinliği ve genişliği, belirli bir LCA’nın hedefine bağlı olarak önemli ölçüde farklılık gösterebilmektedir.
Yaşam döngüsü envanter analizi aşaması (LCI), LCA’nın ikinci aşamasıdır. İncelenmekte olan sistemle ilgili girdi/çıktı verilerinin bir envanteridir. Tanımlanan çalışmanın hedeflerine ulaşmak için gerekli verilerin toplanmasını içermektedir. Yaşam döngüsü etki değerlendirme aşaması (LCIA), LCA’nın üçüncü aşamasıdır. LCIA’nın amacı, çevresel önemini daha iyi anlamak için bir ürün sisteminin LCI sonuçlarını değerlendirmeye yardımcı olacak ek bilgiler sağlamaktır. Yaşam döngüsü yorumlaması, LCI ya da LCIA ya da her ikisinin sonuçlarının özetlendiği; amaç ve kapsam tanımına uygun olarak sonuçlar, tavsiyeler ve karar verme için bir temel olarak tartışıldığı son aşamadır.
LCA’nın amacının yalnızca bir envanter analizi ve yorum yapılarak karşılanabileceği durumlar da vardır. Bu genellikle bir LCI çalışması olarak adlandırılmaktadır. ISO 14040 ve ISO 14044 standartları, iki tür çalışmayı kapsamaktadır: yaşam döngüsü değerlendirme çalışmaları (LCA) ve yaşam döngüsü envanter çalışmaları (LCI). LCI çalışmaları, LCA çalışmalarına benzemektedir; ancak LCIA aşamasını kapsamamaktadır. LCI çalışmaları, LCA çalışmasının LCI aşaması ile karıştırılmamalıdır.
LCA veya LCI çalışmasında geliştirilen bilgiler, genellikle çok daha kapsamlı bir karar sürecinin parçası olarak kullanılabilmektedir. Farklı LCA veya LCI çalışmalarının sonuçlarının karşılaştırılması, ancak her çalışmanın varsayımları ve bağlamı eşdeğer olduğunda mümkündür. Bu nedenle, ISO 14040 ve ISO 14044 standartlarının, bu konularda şeffaflığı sağlamak için çeşitli gereksinimler ve tavsiyeler içerdiğini söyleyebiliriz.
LCA, risk değerlendirmesi, çevresel performans değerlendirmesi, çevresel denetim ve çevresel etki değerlendirmesi gibi çeşitli çevresel yönetim tekniklerinden biridir. Fakat her durumda kullanılacak en uygun teknik değildir. Zira, LCA bir ürünün ekonomik veya sosyal yönlerini ele almamaktadır. Fakat bu standartlarda açıklanan yaşam döngüsü yaklaşımı ve metodolojileri birçok disipline uygulanabilmektedir.
LCA Yaşam Döngüsü Analizi Faydaları
Kurumsal sürdürülebilirlik ilkeleri doğrultusunda LCA yaşam döngüsü analizi çalışmasını gerçekleştiren kuruluşların elde edeceği faydalardan bazıları şunlardır:
- Ürün, hizmet ve süreçlerinin gerçek anlamda sürdürülebilir olmasını sağlamak
- Tüm yaşam döngüsü boyunca ortaya çıkacak çevresel etkileri belirlemek
- Yaşam döngüsünün her aşamasında çevresel performansın iyileştirilmesi için muhtemel fırsatları belirlemek
- Bu fırsatları yeni yatırımlarda kullanabilmek
- Sektör, devlet veya sivil toplum kuruluşlarındaki karar vericileri konuyla ilgili bilgilendirmek
- Çevresel performansın ölçülmesiyle ilgili uygun metotların ve göstergelerin kullanımını sağlamak
- Eko-etiketleme planı uygulama, çevresel taahhütler ve iddialarda bulunma veya çevresel ürün beyanı hazırlama gibi araçlarla pazarlama çalışmalarının desteklenmesi
- Tedarik zinciri süreçlerinin çevresel etkiler göz önünde bulundurularak yeniden planlanması
- Çevresel etkisi düşük ürün ve hizmetler piyasaya arz edilmesi
LCA Yaşam Döngüsü Analizi Eğitim ve Danışmanlık
LCA yaşam döngüsü analizi, kurumsal sürdürülebilirlik farkındalığına sahip her işletmenin yapması gereken bir çalışmadır. Sektör, konum veya büyüklük fark etmeksizin her kuruluşun, ürün ve hizmetlerinden kaynaklı çevresel etkilerini hesaplamak, raporlamak ve doğru bir şekilde yönetmek için bu çalışmaya ihtiyacı vardır. Bunun en güvenli ve hızlı yolu da LCA yaşam döngüsü analizi için alanında uzman danışmanlık firmalarından destek almaktır. Danışmanlık firmaları, LCA yaşam döngüsü analizini kapsamlı, şeffaf ve tutarlı bir şekilde şekilde yapabilmesi için kuruluşlara her konuda kılavuzluk yapmaktadır.
