Temiz Kalkınma Mekanizması (CDM: Clean Development Mechanism), Kyoto Protokolü’nde tanımlanmaktadır. Protokol kapsamında emisyon azaltma veya emisyon sınırlama taahhüdü olan bir ülkenin gelişmekte olan ülkelerde emisyon azaltma projeleri uygulamasına izin vermektedir. Bu tür projeler, her biri bir ton CO2‘ye eşdeğer olan ve Kyoto Protokolü hedeflerine ulaşmak için sayılabilecek, satılabilir sertifikalı emisyon azaltımı (CER: Certified Emission Reduction) kredileri kazanabilmektedir.
Temiz Kalkınma Mekanizması, birçok kurum ve otorite tarafından iklim değişikliğiyle mücadele öncü bir çalışma olarak görülmektedir. Zira, standartlaştırılmış bir emisyon dengeleme aracı olan CER’ler için alanında ilk, küresel ve çevresel yatırım ve kredi planı olduğunu söyleyebiliriz.
Bir CDM proje faaliyeti, güneş panelleri kullanan bir kırsal elektrifikasyon projesini veya daha enerji verimli kazanların kurulumunu içerebilmektedir. Yeşil Kalkınma Mekanizması, sürdürülebilir kalkınmayı ve emisyon azaltımlarını teşvik ederken, sanayileşmiş ülkelere emisyon azaltma veya sınırlama hedeflerini nasıl tutturacakları konusunda esneklik sağlamaktadır.
Temiz Kalkınma Mekanizması, özünde şu iki hedefi gerçekleştirmek için tasarlanmıştır:
- Gelişmiş ülkelerin emisyonları azaltma taahhütlerini yerine getirmelerine yardımcı olmak
- Gelişmekte olan ülkelere sürdürülebilir kalkınmayı sağlamada destek sağlamak
CDM projelerine, Kyoto Protokolü kapsamındaki emisyon azaltma hedeflerinin bir kısmını karşılamak için sanayileşmiş ülkeler tarafından kullanılabilecek, ticareti yapılabilir, satılabilir sertifikalı emisyon azaltım (CER) kredileri verilebilmektedir.
CDM projelerinin faydaları arasında;
- gelişmekte olan ülkelerdeki iklim değişikliği azaltma projelerine yatırım,
- ev sahibi ülkelerde teknolojinin transferi ve yayılması,
- istihdam yaratılması,
- artan ekonomik aktivite yoluyla toplulukların geçim kaynaklarının iyileştirilmesini vb sayabiliriz.
Temiz Kalkınma Mekanizması’nın proje döngüsünü şöyle özetleyebiliriz:
- Proje Tasarımı: Proje katılımcısı, onaylanmış emisyon temel çizgisini ve izleme metodolojisini kullanarak proje tasarım belgesini hazırlar.
- Ulusal Onay: Önerilen CDM proje faaliyetinde yer alan bir taraf ülkenin Belirlenmiş Ulusal Otoritesi (DNA: Designated National Authority), proje detaylarını ve gereklilikleri içeren bir mektup sunar.
- Validasyon: Proje tasarım belgesi, akredite belirlenmiş operasyonel kuruluş; özel üçüncü taraf onaylayıcı tarafından doğrulanır. Validasyon, bir proje faaliyetinin, CDM usulleri ve prosedürleri ile Kyoto Protokolü taraflarının ve CDM yürütme kurulunun ilgili kararlarında belirtilen CDM gereksinimlerine karşı, proje temelinde bağımsız olarak değerlendirilmesi sürecidir.
- Kayıt: Onaylanmış bir projenin yürütme kurulu tarafından CDM proje faaliyeti olarak resmen kabul edilmesidir. Kayıt, o proje faaliyetiyle ilgili CER’lerin doğrulanması, sertifikalandırılması ve yayınlanması için bir ön koşuldur.
- İzleme: Onaylanmış metodolojiye göre fiili emisyonların izlenmesinden sorumlu proje katılımcısı süreci izler.
- Doğrulama: Belirlenmiş operasyonel kuruluş, onaylanmış izleme planına göre talep edilen miktarda emisyon azaltımlarının gerçekleştiğini doğrular. Doğrulama , doğrulama dönemi boyunca kayıtlı bir CDM proje faaliyetinin sonucu olarak meydana gelen sera gazı kaynakları tarafından izlenen antropojenik emisyonlardaki izlenen azalmaların, belirlenmiş operasyonel birim tarafından bağımsız olarak gözden geçirilmesi ve nihai olarak belirlenmesidir. Belgelendirme , belirlenmiş operasyonel kuruluş tarafından, belirtilen süre boyunca proje faaliyetinin doğrulandığı şekilde emisyon azaltımlarına ulaştığına dair yazılı güvencedir.
- CER Düzenlemesi: Belirlenen operasyonel kuruluş, CDM yürütme kuruluna düzenlenme talebiyle birlikte doğrulama raporu sunar.
