Etki odaklı yatırım, finansal kazanımlara ek olarak belirli faydalı sosyal veya çevresel etkiler yaratmayı amaçlayan bir yatırım stratejisidir. Etki odaklı yatırım veya etki yatırımları (impact investing) çok sayıda varlık sınıfı şeklinde olabilmekte ve birçok özel sonuç doğurabilmektedir. Etki odaklı yatırımının amacı, olumlu sosyal sonuçlar için para ve yatırım sermayesi kullanmaktır.
Etki yatırımı terimi ilk olarak 2007’de ortaya çıkmış; fakat zaman içerisinde kapsamı genişlemiştir. Etki odaklı yatırımının temel amacı, ticari faaliyetin sosyal çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmaya yardımcı olmaktır. Bu nedenle etki yatırımı bazen hayırseverliğin bir uzantısı olarak da düşünülebilmektedir. Bu yatırımı bir strateji olarak kullanan yatırımcılar, bir şirketin kurumsal sosyal sorumluluğa (KSS) bağlılığını veya o şirkete dahil olmadan önce bir bütün olarak topluma olumlu hizmet etme görev duygusunu göz önünde bulundurmaktadır. Etki odaklı yatırımdan gelişebilecek etki türü, sektöre ve o sektördeki belirli şirkete göre değişmektedir. Ancak bazı yaygın örnekler, potansiyeli daha düşük olan sosyal ortaklara yardım ederek topluma geri besleme yapmayı veya gezegenimizi kurtarmaya yardımcı olmak için sürdürülebilir enerji uygulamalarına yatırım yapmayı da içermektedir.
Etki odaklı yatırımın büyük bir kısmı, hedge fonları, özel vakıflar, bankalar, emeklilik fonları ve diğer fon yöneticileri dahil kurumsal yatırımcılar tarafından yapılmaktadır. Ancak, sosyal açıdan bilinçli bazı finansal hizmet şirketi, web tabanlı yatırım platformları ve yatırımcı ağları artık bireylere de katılma fırsatı sunmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerdeki küçük işletme sahiplerine başlangıç veya genişleme sermayesi sağlayan mikro finans kredileri buna önemli bir örnektir. Bu tür kredilerden genellikle kadınlar yararlanmaktadır. Bu yaklaşım da etki odaklı yatırımların kurumsal sürdürülebilirlik prensiplerine uygun olduğunu göstermektedir.
Etki Odaklı Yatırım Türleri
Etki odaklı yatırımlar, birçok farklı sermaye ve yatırım aracı biçiminde olabilmektedir. Diğer tüm yatırım sınıfları gibi, etki yatırımları da getiriler söz konusu olduğunda yatırımcılara çeşitli olanaklar sunmaktadır. Fakat en önemlisi bu yatırımların hem maddi getiri sağlaması hem de yatırımcının etik değerlerine uygun olmasıdır.
Etki yatırımları için farklı fırsatlar söz konusudur. Yatırımcılar paralarını yükselen piyasalara veya gelişmiş ekonomilere yatırmayı seçebilirler. Etki yatırımları, aşağıdakiler de dahil olmak üzere farklı sektörlerde yapılabilmektedir:
- Sağlık hizmeti
- Eğitim
- Gıda
- Enerji; özellikle temiz ve yenilenebilir enerji
- Otomotiv
- Kimya
- Tarım
Etki Yatırımı ve Sosyal Sorumluluk Sahibi Yatırım (SRI)
Bazen sürdürülebilir veya sosyal açıdan bilinçli yatırım olarak adlandırılan veya çevresel nedenlere odaklanıldığında yeşil yatırım olarak adlandırılan SRI, bir etki yatırımı şeklidir. SRI’nın tanımı zarardan kaçınmayı kapsarken, etki yatırımı da yatırımları aracılığıyla olumlu etkiyi önermektedir. SRI uygulayan yatırımcılar, insan hakları, çevre koruma ve tüketicilere karşı sorumluluk duygusu ile ilgili görüşlerine katılan şirketlere inanma ve onları seçme eğilimindedir. Örneğin, bazı yatırımcılar, insan sağlığı üzerindeki genel olumsuz etkilerinden dolayı sigara üreten, dağıtan veya teşvik eden şirketlere yatırım yapmamayı tercih edebilir.
Birçok varlık yönetim şirketi, banka ve diğer yatırım kurumları artık sosyal açıdan sorumlu yatırımcılara özel olarak hazırlanmış fonlar sunmaktadır.
ESG ve Etki Yatırımı Arasındaki Fark Nedir?
Etki odaklı yatırım, iş dünyasında giderek daha fazla dikkat çeken sosyal açıdan sorumlu iş uygulamaları olarak genellikle çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) ile ilişkilendirilmektedir. Fakat birçok ortak özelliği olmakla birlikte, farklı uygulamalara atıfta bulunurlar. Çevresel, sosyal ve yönetişim uygulamaları, o şirketin getirilerini etkileyebilecek iş kararlarını ifade eder. Örneğin, bilerek çocuk işçi çalıştıran veya ayrımcılık yapan bir şirket, özellikle sosyal açıdan bilinçli tüketicilere pazarlama yaparken, rekabet açısından dezavantajlı olabilir. Etki yatırımı ise, kârdan başka bir hedefi özel olarak optimize eden yatırımlar arama stratejisidir. Bu strateji, temiz enerji, eğitim veya mikrofinans yatırımlarını içerebilir.
Etki Odaklı Yatırım Örnekleri
Etki yatırımına örnek olabilecek bazı uygulamalar şunlardır:
- Daha iyi su arıtma ve arıtma teknikleri geliştirmek isteyen bir teknoloji şirketinin hissesine yatırım yapmak
- Amacı düşük gelirli topluluklar için uygun fiyatlı konutları finanse etmek olan ipoteğe dayalı menkul kıymetler satın almak.
- Madde bağımlılığı tedavi tesisleri ve istihdam merkezleri gibi düşük gelirli topluluklar için kaynakları finanse etmek için özel yatırım kaynakları oluşturmak
- Mikrofinans etki fonu aracılığıyla gelişmekte olan ülkelerdeki küçük işletme sahiplerini desteklemek için krediler sunmak
